Leiðbeiningar um notkun orðabókarinnar

• 1. Notendahamur
• 2. Orðabók valin
• 3. Leit í orðabókinni
• 3.1 Loðin leit
• 3.2 Leit að uppflettiorði
• 3.3 Almennt um leitina
• 3.4 Leit í markmáli
• 3.5 Málfræði markmála
• 4. Flóknari leit

---

Í ISLEX eru um 50 þúsund uppflettiorð. Þau eru á íslensku.
Markmál er sameiginlegt heiti á þýðingarmálunum í ISLEX, þ.e. dönsku, norsku (bókmáli), nýnorsku, sænsku, færeysku og finnsku.

1. Notendahamur

Fliparnir efst til hægri segja til um notendaham (notendaprófíl) ISLEX. Í boði eru íslenska, danska, norska (bókmál), nýnorska, sænska, færeyska og finnska. Ef skipt er um ham birtist vefsíðan á því tungumáli sem valið er. Til dæmis er hægt að velja svenska og eru þá allir textar vefsíðunnar á sænsku, og markmálið sem kemur upp er sænska (nema annað mál sé valið).

2. Orðabók valin

Fánarnir eru hnappar til að velja orðabók. Sjálfgildi orðabókar fer eftir notendaham hverju sinni. Ef notandi er á danskri ISLEX-síðu er markmálið sjálfkrafa danska, þ.e. valin orðabók er íslensk-dönsk. Hægt er að skipta um markmál með því að velja annan tungumálafána. Ef smellt er á hnappinn allar sjást öll tungumálin í einu.

3. Leit í orðabókinni

3.1 Loðin leit

Eftirfarandi bókstafir eru jafngildir í leit:

a / á / å / ä
e / é
i / í / y / ý
o / ó / ö / ø
u / ú
d / ð
t / þ

Þetta getur auðveldað þeim sem ekki hafa íslensku að móðurmáli að nota orðabókina, svo og þeim sem ekki eru með þessa stafi á lyklaborði sínu.

Hægt er að slökkva á þessari hegðun með því að fara í flóknari leit (sjá 4. að neðan) og taka burt hakið við loðin leit. Er þá gerður fullur greinarmunur á bókstöfunum að ofan.

3.2 Leit að uppflettiorði

Sláið inn orð í leitarreitinn. Hægt er að nota stjörnu (*) sem algildistákn hvar sem er í stafastrengnum. Dæmi:

tré
tré*
*tré

Í mörgum tilvikum er hægt að slá inn sögn með smáorði í leitarreitinn, t.d.:

leggjast gegn
líta út
segja upp
telja fram

Þetta er oft hægt að gera þegar sögnin og smáorðið mynda saman fast orðasamband.

3.3 Almennt um leitina

Leit að orði skilar þrenns konar niðurstöðum: flettu, orðmynd og jafnheiti markmáls. Sé t.d. slegið inn orðið skál kemur upp eftirfarandi listi:



Fyrst birtist uppflettiorðið skál, því næst íslenska orðmyndin skal (1.p.nt. af so. skulu), og loks norsku, dönsku og sænsku orðin skal, skål og skäl.

3.4 Leit í markmáli

Niðurstöður úr leit fara eftir þeim notendaham sem í gildi er, þ.e. því tungumáli vefsíðunnar sem valið hefur verið. Ef notandi er t.d. í dönskum ham (á danskri síðu ISLEX) skilar leitin bæði íslenskum orðum og orðmyndum, og einnig dönskum jafnheitum ef þau koma fyrir sem þýðingarorð. Notandinn velur svo úr niðurstöðulistanum.
Leit að 'land' má sjá á myndinni fyrir neðan.

Leitarniðurstöður í dönskum ham

Á næstu mynd er leitað að 'stor' og valin norska (bókmál):

Leitarniðurstöður í norskum (bókmáls)ham

Á næstu mynd er leitað að 'land' og valin sænska:

Leitarniðurstöður í sænskum ham

Ef stillt er á íslenskan notendaham og leitað er að 'land' birtast auk íslenskunnar jafnheiti á markmálunum dönsku, norsku og sænsku (sama gildir um dæmið 'skál' fyrir ofan):

Leitarniðurstöður í íslenskum ham

3.5 Málfræði markmála

Þegar músarbendli er rennt yfir jafnheit markmáls birtast í flestum tilfellum beygingarendingar þess orðs. Þetta gildir um dönsku og sænsku.


Beygingarendingar nafnorðs á sænsku.


Beygingarendingar lýsingarorðs á sænsku.


Beygingarendingar sagnorðs á sænsku.

Athugið að það er misjafnt eftir málum hvort og hvaða beygingarendingar eru sýnilegar.

Í sænsku eru eftirfarandi orðmyndir sýndar:

Nafnorð: óákveðinn greinir og nafnorðið; orðið með ákveðnum greini; fleirtala; fleirtala með greini.
Lýsingarorð: orðið í hvorugkyni; orðið í fleirtölu; orðið í miðstigi; orðið í efsta stigi.
Sagnorð: orðið í þátíð; sagnbót (lýsingarháttur þátíðar); orðið í 3. persónu eintölu nútíð.

Í dönsku eru eftirfarandi orðmyndir sýndar:

Nafnorð: nafnorðið með ákveðnum greini; fleirtala; fleirtala með greini.
Lýsingarorð: orðið í hvorugkyni; orðið í fleirtölu.
Sagnorð: orðið í 3. persónu eintölu nútíð; orðið í þátíð; sagnbót (lýsingarháttur þátíðar).

4. Flóknari leit

Venjulega er leitarformið eins og á fyrri myndinni:


Hægt er að styðja á hnappinn flóknari leit. Við það stækkar leitarformið og lítur svona út:


Þegar flóknari leit er opin eru fleiri möguleikar í boði, Hægt er að:

• Slökkva á leit að uppflettiorði (þá er bara leitað að erlendu jafnheiti).
• Slökkva á leit að jafnheiti (bara leitað að íslensku uppflettiorði og orðmynd þess).
• Kveikja á leit í texta, en þá finnast orð eða stafastrengir sem koma fyrir í notkunardæmum og orðasamböndum.
• Slökkva á loðinni leit, sem annars er sjálfgildið í allri leit.
• Velja markmálin sem leitað er í (í hægri dálki) með því að haka við eða slökkva á reitunum danska, norska, nýnorska, sænska, færeyska og finnska.